Akıllı telefon ihtilali ve taşınabilir işlemci rekabetinde ilk adımlar
Rekabetin birinci fitilini Apple, 2007 yılında iPhone 2G ile ateşledi. Aslında o periyotta birçok marka PDA ve telefon gibisi bir akıllı aygıt üretmenin peşindeydi. Qualcomm ise o yıllarda Intel ile rekabet edebilecek ARM tabanlı bir taşınabilir bilgisayar işlemcisi üretmenin birinci adımlarını attı. iPhone 2G ise tüm planları alt üst etti.
iPhone 2G, ARM tabanlı işlemcisi ile akıllı telefon çağının birinci adımını attı
Apple, 2001 yılında birinci iPod modelinde taşınabilir işlemci tarihini değiştirecek bir işbirliğine imza attı. Bu büyük ekranlı ve periyodunda ihtilal yapan MP3 aygıtı ARM işlemcisi kullanıyordu. Bildiğiniz üzere bir evvelki evrakımızda ARM ile Apple ortasında nasıl bir işbirliği olduğunu anlattık. İki firma da birbirlerinin tekrar doğumunda hisse sahibi oldu. ARM’yi büyük bir krizden çekip çıkarak Apple, bir kaç yıl sonra ARM paylarını satması sayesinde ayakta kaldı.
Akıllı telefon ihtilali için de ARM’nin Cortex CPU dizaynlarını kullanan Apple, yeni bir çağın kapısını bu sayede açtı. Lakin bu yeni çağın kapısından yalnızca Apple girmedi. Birkaç yıl evvel PDA tabanlı telefon üreten ancak başarısız olan Qualcomm, bir müddettir ARM tabanlı taşınabilir işlemci üretiyordu.
Bu fırsatı gören ABD’li firma Snapdragon ismini verdiği işlemci markasıyla 2007 yılının sonunda karşımıza çıktı. Bildiğiniz üzere iPhone 2G, Haziran 2007’de karşımıza çıktı. Bu manada Qualcomm’un bu yeni çağ için hazırlıksız yakalandığı pek hakikat değil. Hatta bu çağa birinci ayak uyduran Qualcomm ile Microsoft oldu.
Qualcomm, Snapdragon markası ile yeni bir çağa geçiş yaptı
Günümüzde Windows Mobile ve Windows Phone projeleri başarısız teşebbüsler olarak anılıyor. Fakat Android projesi şimdi emekleme basamağında olduğu 2007 yılında Microsoft hali hazırda bir taşınabilir işletim sistemine sahipti. Bu işletim sistemi PDA aygıtları ve el terminallerinde kullanılan özel bir Windows sürümüydü. Hatta Microsoft’un bu platformda kıymetli partnerlerinden biri de bugün eski günlerini arayan Tayvanlı merkezli HTC markasıydı.
Qualcomm ve 1 GHz taşınabilir işlemci ihtilali
Bugün epeyce absürt gelen 1 GHz süreç gücü 2007 yılında taşınabilir işlemciler için hayli uzaktaydı. O yıllarda ortaya çıkan bir çok telefon 400 MHz ile 500 MHz ortasındaydı. Qualcomm ise uzun müddettir ARM tabanlı taşınabilir işlemci geliştiriyordu. Microsoft’ta yeni kuşak Windows Mobile platformunu bu devirde ortaya çıkardı.
Bu manada Google ve Android’den çok daha evvel harekete geçen teknoloji devi 1 GHz süreç gücüne sahip Snapdragon S1 işlemcisini kullanan birinci akıllı telefona da yer verdi. Toshiba TG01 isimli aygıt, 4,1 inçlik ekranıyla periyoduna nazaran hayli büyük bir ekrana sahipti. Birinci Android telefon olan HTC Dream ise Qualcomm’un Snapdragon öncesi taşınabilir işlemcilerinden MSM7201A işlemcisi ile geldi. Bu işlemci ise 528 MHz gücünde çalışan ARM 11 çekirdeğine sahipti.
Snapdragon S1, 1 GHz hududunu geçen birinci taşınabilir işlemci
Snapdragon S1 ise Qualcomm’un Scorpion isimli özelleştirilmiş ARM 11 tabanlı özel çekirdeği kullandı. Daha sonradan ise bu özelleşen çekirdekler Krait ismiyle karşımıza çıkacaktı. Snapdaragon S1, neredeyse 2011 yılına kadar bir çok akıllı telefona güç verdi. Bu birinci 1 GHz gücündeki işlemci, Android dünyasının da kısa müddette canlanmasına neden oldu.
Bir taraftan ARM’nin temelini attığı taşınabilir işlemci piyasasında Qualcomm yeni çağın temellerini atmaya başladı. Fakat Texas Instruments ve Nvidia da taşınabilir işlemci piyasasına girmese tahminen de Qualcomm bu günlere gelemezdi. Bu rekabeti anlatmadan evvel taşınabilir işlemci piyasasında kıymetli güç haline gelen Qualcomm’un nasıl bu günlere geldiğini kısaca ele alalım.
Qualcoom ve CDMA teknolojisi ile başlayan yükseliş kıssası
Pekala fakat Qualcomm nasıl bu kadar büyüdü ve taşınabilir işlemci tasarlayacak finansmana nasıl sahip oldu? Qualcomm, 1985 yılında ortaya çıktığında Quality Communication yani kaliteli bağlantı sözlerinin harflarinin birleşimden meydana geldi.
Linkabit firmasında çalışan yedi çalışan Irwin Jacops liderliğinde bu yeni firmada bir ortaya geldi. Hedef devlet dayanaklı savunma projeleri için araştırma ve geliştirme yapmaktı.
Qualcomm, CDMA teknolojisi için uzun yıllar halka açık testler yaptı
Birinci muvaffakiyetini Omninet firmasıyla birleşmesiyle yapan firma, Omnitracs uydu irtibat sistemini üretmek için 3,5 milyon dolar fon topladı. Bu proje ile Qualcomm uzun mühlet büyük gelir elde etti. Şirket bu geliri ise Qualcomm’u bugünlere getiren CDMA teknolojisinde kullandı.
Pekala lakin 2G, 3G, 4G hatta 5G’nin temellerini atan bu teknoloji neydi ve Qualcomm nasıl bir ihtilal yaptı? O yıllarda bağlantı standardı olan TDMA teknolojisi Ericsson patentliydi ve telekomünikasyon kesimi bu teknolojiye milyon dolarlar yatırmıştı. Lakin 1940’lı yıllarda Hollywood oyuncusu Hedy Lamarr ve bestekar George Antheil, alternatif bir çoklu frekans sistemi keşfetti.
CDMA, TDMA savaşında kazanan Qualcomm oldu
Bu teknoloji müzik notalarının düzenlenmesinden esinlendi. Buna nazaran tek bir radyo yayını göndermek için birden farklı frekans kullanılabilecekti. Lakin İkinci Dünya Savaşı’nda kullanılmak üzere ABD Ordusu’na verilen patent kullanılmadı ve patent kullanım müddeti geçti. CDMA ile TDMA ise temel manada şu farklara sahip. TDMA, birden fazla kişinin tıpkı frekansta konuşması için zamansal boşlukları kullanıyor. CDMA ise her diyalogu farklı biçimlerde şifreleyip daha fazla konuşmanın tıpkı frekans üzerinden yapılmasına imkan tanıyor.
Qualcomm, CDMA patentleri ile 3G’nin de yolunu açtı
Qualcomm’un kurucusu Irwin Jacops, CDMA teknolojisinin potansiyelini keşfetti. 1985 yılında alınmaya çalışan birinci patent FDA tarafından onay almadı. CDMA teknolojisi TDMA’ya nazaran kağıt üstünde daha başarılı olsa da birinci başta epeyce karmaşıktı. Qualcomm ise daha sonradan bu patente eklemeler yaptı ve sonunda CDMA patenti üzere stratejik bir patentin sahibi oldu.
Fakat o yıllarda Qualcomm’un aldığı bu patent pek de değerli görünmüyordu. Şirket ise bu teknolojinin TDMA’dan üstün olduğunu gösteren bir dizi halka açık deney gerçekleştirdi. Bu deneyler sonrası Kuzey Amerika’da Qualcomm birinci zaferini kazandı. Artık iki telekom şirketi TDMA yerine CDMA teknolojisine geçiş yapmıştı.
Bu teknolojik avantaj ve Qualcomm’un yatırımları şirketin 2000’li yıllarda büyük kıymet kazanmasına neden oldu. Bu kazanılan maddi güç ise yeni yatırım alanlarının önünü açtı. Ve doğal ki şirket bugün bile CDMA’nın ekmeğini yemeye devam ediyor. Bu ortada CDMA teknolojisinde Sovyetlerin de hissesini unutmamak gerekiyor. Uzun yıllar bu mevzuda bilinmeyen araştırmalar ve geliştirmeler yapan Rus bilim insanları, bu teknolojiyi 80’li yılların sonunda askeri olarak kullanmaya başlamıştı.
Qualcomm ve Texas Instruments rekabeti ile başlayan taşınabilir işlemci savaşları
Her ne kadar 2009 yılı taşınabilir işlemci piyasası için birinci büyük sıçramayı tabir etse de, Qualcomm’dan bile evvel 2002 yılından beri taşınabilir aygıtlar için işlemci üreten deneyimli bir firma vardı. Aslında Texas Instruments, hesap makineleri zamanından beri taşınabilir işlemci piyasasında var olan bir şirket. Hali hazırda da firmanın taşınabilir işlemci piyasasında değerli patentleri elinde tuttuğu biliniyor.
Samsung’un ürettiği Galaxy Nexus, OMAP 4 işlemciye sahipti
Tüm bu deneyime ve PDA aygıtlardan beri ARM tabanlı işlemcilere hakimiyete karşın Qualcomm’un 2009 atağı firmanın ekonomik olarak kendini zorlamasına neden oldu. Daha evvel 130 nm ile 90 nm işlemci mimarisiyle üretilen OMAP işlemciler, 2009 yılında OMAP 3 ile 45 nm düzeyine inmeyi başardı. Bu manada tekrar 45 nm olan S1 düzeyine gelen OMAP işlemciler, süreç gücü manasında da rakibine kısa müddette yetişti.
Birinci devirler bu ikilinin rekabeti bilhassa Android tarafında devam etti. Lakin bu iki teknoloji devi rekabet ederken bir taraftan da Apple işlemcilerini Samsung’a tasarlatıyor ve ürettiriyordu. Lakin bir mühlet sonra Apple, kendi tasarımı olan işlemcilere kaymaya başladı. Samsung’un da kendi işlemci fabrikasında Exynos işlemcilere yönelmesi taşınabilir işlemci piyasasında rekabeti kızıştırmaya başladı. Lakin taşınabilir işlemci tarihi açısından tüm istikrarları Nvidia Tegra işlemci değiştirecekti.